Bu sürecin amacı, kurulum sürecinin sorunsuz şekilde tamamlanmasını sağlamak, müşteriye sunulacak ürünlerin yeterliliğini kontrol etmek, ürünle ilgili dokümantasyonun ürünle aynı zamanda kullanıma alınmasını sağlamak, kullanıcıya eğitim ve destek hizmetini sunmayı garanti etmektir. Bu sürecin sonucunda,

• Kurulum stratejisi belirlenir.
• Kurulumla ilgili riskler kayıt altına alınmış olur.
• Sürüm notları yayınlanır.
• Kullanıcı eğitimleri verilir.
• Sistem hedeflenen ortama kurulur.
• Müşteri kabulü gerçekleşmiş ve ürün dokümantasyonuyla birlikte kullanılmaya başlanmış olur.

YT: Yönetim Temsilcisi

KGU: Kalite Güvence Uzmanı

GG: Gözden Geçirme/en

YGG: Yönetimin Gözden Geçirmesi

• ISO 9000:2008
• TS ISO/IEC 15504-1
• TS ISO/IEC 15504-2
• TS ISO/IEC 15504-3
• TS ISO/IEC 15504-4
• TS ISO/IEC 15504-5
• TS ISO/IEC 15504-6
• TS ISO/IEC 15504-7
• CMMI v1.2

Paket ürün geliştirilmiyorsa Ürünün Paketlenmesi, Lisanslanması ve Farklı Sürümlerin Kontrolü kısmının uygulanmasına gerek yoktur. Kullanılan teknolojiye göre kurulum safhaları ve kurulum dosyalarının içeriği farklılık gösterebilir. Ürünlerin ve projenin özelliklerine göre kurulum süreci ayrıntılandırılmalı, projeler güncelleme, yama çıkarma ile ilgili yöntemlerini tanımlamalıdırlar. Sürüm yönetimiyle ve sürümlerin oluşturulmasıyla ilgili kısım konfigürasyon yönetim sürecinde ve sürüm yönetim sürecinde anlatılmıştır.

Proje Yöneticisi: Kurulum aşamasını planlamaktan, stratejinin belirlenmesini sağlamaktan, riskleri yönetmekten, müşteriyle iletişimi ve koordinasyonu sağlamaktan sorumludur. Müşteri memnuniyetini takip eder ve çıkan problemleri inceleyip önleyici ve düzeltici faaliyet alır.

Yazılım Uzmanı: Kurulum dosyalarını oluşturmak ve kurulumu gerçekleştirmekten sorumludur. Kurulum planlama ve işletime geçişten sonra teknik destek kısmına katılır. Konfigürasyon Yöneticisi: Konfigürasyon, sürüm yönetim planlarını hazırlamaktan, planların uygulanmasını takip etmekten, kurulum planlama aşamasında proje yöneticisine destek vermekten sorumludur. Ürün, eğitim kayıtları ve dokümantasyon sürümlerinin tutarlı olmasını ve aralarındaki izlenebilirliği sağlamaktan sorumludur. Bildirilen problemleri çözmek için yapılan değişiklikleri takip eder ve konfigürasyon yönetim planına uygun şekilde yönetir.

Yardım Masası: Ürün devreye alındıktan sonra son kullanıcıların ürünle ilgili problemlerini kayıt altına almak ve ilk desteği sağlamaktan sorumludur. Çözüm bulamazsa sorunları projenin teknik ekibine devreder.

Test Uzmanı: Yeni çıkan sürümlerin testini gerçekleştirmekten, müşteri testlerinde müşteriyle birlikte kabul testlerine katılmaktan, yardım masası birimi oluşturulmamışsa kullanıcı desteği vermekten sorumludur.

Kalite Güvence Uzmanı: Problem raporlarını iyileştirme amaçlı incelemek, müşteri memnuniyetini takip etmek konusunda proje yöneticisine destek vermekten sorumludur. Sürecin tanımına uygun işlediğini denetimlerle kontrol eder.

• Konfigürasyon Yönetimi Süreci (HIZ.YON.02)
• Sürüm Yönetimi Süreci (HIZ.YON.04)
• Problem Çözüm Süreci (HIZ.DES.06)
• Gereksinim Yönetimi Süreci (HIZ.MUH.01)
• Proje Yönetimi Süreci (HIZ.YON.01)
• Risk Yönetimi Süreci (HIZ.YON.03)
• Entegrasyon Süreci (HIZ.MUH.04)

• Kalite Güvence Süreci (HIZ.DES.04)
• Problem Çözüm Süreci (HIZ.DES.06)
• Test Süreci (HIZ.MUH.05)
• Sürüm Yönetim Süreci (HIZ.YON.04)
• Konfigürasyon Yönetim Süreci (HIZ.YON.02)
• Proje Yönetim Süreci (HIZ.YON.01)

• Gereksinim Tanımları Dokümanı (RPR-004-.GTD)
• Proje Yönetim Planı (RPR-018-PYP)
• Yazılım Tasarım Tanımları Dokümanı (RPR-030-YTT)
• Sürüm Yönetim Planı (RPR-022-SYP)
• Konfigürasyon Yönetim Planı (RPR-015-KYP)
• Test Durumları (RPR-024-TDD)

Kurulumun ve işletime geçişin sorunsuz olması için projede kurulum stratejisi geliştirilir. Kurulum aşamasında geliştirilen ürünün ve gerçek ortamın sağlaması gereken kontrol kriterleri geliştirilir. Kurulum, var olan bir sistemin

• Üst sürüme yükseltilmesi,
• Alt sürüme indirilmesi ya da
• Sıfırdan yeni bir kurulumu kapsar

Kurulacak yazılım tek başına çalışabilir ya da var olan sistemlerle çalışabilir, yeni donanım ve network altyapısı üzerine çalışabilir ya da var olan altyapıyı kullanabilir. Bütün bunlar göz önünde bulundurularak kontrol kriterleri ve kurulum planı hazırlanır.

Eğer kurulacak sistem eski bir sistemin yerini alacaksa uyumluluk ve aktarım konularıyla ilgili ihtiyaçların belirlenmesi gerekir. Özellikle,

• Var olan sistemdeki verinin aktarılması ve formatlarının yeni sistemle uyumlu hale getirilmesi.
• Var olan ve kullanılmaya devam edilecek kullanıcı ara yüzlerinin yeni sistemde desteklenmeye devam etmesi
• Var olan diğer yazılım ve donanımla uyumun sürdürülmesi.
• Aktarım ve çevrim faaliyetlerinin belirlenen süreden daha fazla sürmemesinin ve kullanıcıların işini aksatmamanın sağlanması.
• Aktarım sırasında hem eski hem de yeni sistemin birlikte çalışmasının sağlanması
• Kurulumu yapılan sürümün çalışmaması, aksaklık çıkması durumunda eski çalışan sisteme ya da sürüme dönüşün sağlanması
• Eski sistemdeki verilerin şifreli saklanıyor olması durumunun aktarım aşamasında çözümünün sağlanması

Bu maddelerin çözümü için sistem mimarisi ve tasarım aşamasında bunları destekleyen bir yapı kurulması gerekir. Tasarım kısıtlarında kurulum da düşünülerek tasarım belirlenmelidir.

Yaygınlaştırma ve işletime geçiş aşamasında kurulum planı hazırlanır. Kurulum planı, proje yönetim planının eki olabileceği gibi ayrı da hazırlanabilir. Gerçek ortama geçişte

• Son kullanıcıların eğitim ihtiyaçları
• Sistem destek, bilgi işlem personelinin eğitim ihtiyaçları
• Kullanıcı, işletim ve diğer gerekli dokümantasyonun hazırlanıp müşteriye teslim edilmesi
• İşletim esnasında gerekli olacak yedekleme, veri kurtarma, problem çözüm yöntemlerinin tanımlanması gereklidir.

Kurulum takvimini etkileyebilecek durumların bazıları aşağıda listelenmiştir:

• Müşteri sistemin belirli bir tarihte kurulumunu ve yaygınlaştırılmasını istiyor olabilir. Müşteri açısından o tarihten sonra kurulacak bir sistemin değeri azalmış olabilir. Gereksinim yönetimi aşamasında bu tip riskler belirlenmeli ve risk listesine yansıtılmalıdır.
• Müşteri belirli tarihlerde kurulum ve yaygınlaştırma yapılmasını istemiyor olabilir. Örneğin finansal raporlama dönemlerinde sistemin kapanmasını ya da diğer riskleri almak istemiyor olabilir.
• Var olan sistemlerdeki iş yükü kurulumu etkileyebilir.
• Belirli dönemlerde, haftalık, aylık, yıllık vs. tavan yapan iş hacmi
• Sistemlerin düzenli bakım zamanları, hem sistemlerin hem de ilgili personelin durumunu etkileyebilir.
• İş yükünü arttıran tatil zamanları
• Sistemlerde oluşan bozukluk ve tamir süreci
• Reorganizasyon, planlanan diğer değişiklikler kurulumu etkileyebilir.

Bazı sistemlerin, telefon ve network altyapısı gibi hiçbir zaman kapanmaması gerekiyor olabilir. Bu durumda yeni kurulum var olan sistemler çalışırken yapılmak zorunda olabilir. Bu durumla ilgili çözüm mimari tasarım aşamasında düşünülmelidir.

Bazı sistemlerin parça parça kurulması gerekebilir. Bu durumda, bileşenlerin kurulum sırası, nereye kurulacakları belirlenir. Aşağıdaki kriterlere göre sıralama yapılabilir:

• Coğrafi yere göre
• Uygulamanın işlevselliğine göre
• Müşterinin departmanlarına göre

Kurulumun zamana yayıldığı durumlarda aşağıdaki durumlar göz önünde bulundurulmalıdır:

• Yazılım bileşeni sistemden ayrı olarak da çalışabilir olmalıdır
• Yazılımın farklı sürümleri bir arada sorunsuz bulunabilir olmalıdır
• Sistemin önceki sürümüne dönülebilir olmalıdır.

Bunlar mimari tasarım aşamasında tasarım uzmanı, yazılım ekibi, konfigürasyon ve proje yöneticisi tarafından planlanır ve tasarım dokümanıyla dokümante edilir.

Kurulum sırasında ihtiyaç duyulan

• Kurulum scriptleri
• Kurulum kontrol listeleri
• Setup dosyasının hazırlanması yazılım uzmanı tarafından yapılır.

Kurulum aşağıdaki aşamaların hepsini ya da bir kısmını içerir. Konfigürasyon yöneticisi konfigürasyon yönetim ya da kurulum planında aşağıdaki aşamaların ne zaman, nasıl yapılacağını ve ihtiyaç duyulan kaynakları açıklar

Sürüm (Release) Çıkarma

Test sürecinin tamamlanmasının ardından sürüm kullanıma hazır hale gelir. Versiyon tanım dokümanı hazırlanan sürüm müşteri sitesine ya da sürüm planının hedefi olan üretim ortamına kurulur. Sürüm planında, sürümün çalışması için gerekli olan üretim ortamı şartları da tanımlanmış olmalıdır.

Kurulum (Install)

Kurulum, yazılımın müşteri sitesine atılmasıdır. Kurulum aktivitesi için araçlardan faydalanılabilir. Yazılımın üretim ortamına transfer edilmesinden ve konfigürasyon ayarlarının yapılmasından oluşur. Transfer etmek, basitçe yazılımın müşteri ortamına nakledilmesi diğeri ise yazılım ve donanım ayarlarının çalışır konuma getirilmesidir.

Aktive Etmek (Activate)

Yazılımın çalıştırılabilir (executable) kısmının çalıştırılmasıdır. Basit sistemler için tek bir komutun çalıştırılması olabilirken, kompleks sistemler için destek sistemlerinin de çalıştırılmasını içeren komutların çalıştırılması olabilir. Geniş kapsamlı yazılım yaygınlaştırma (deployment) da, yazılımın çalışan kısmı üretim ortamındaki sunucuya, diğer yaygınlaştırılan sürümler ise test, felaket kurtarma ya da geliştirme ortamına kurulabilir.

Adapte Etmek (Adapt)

Daha önceden kurulmuş bir yazılımın, işletim ortamında değişiklikler yapmak ya da uzaktan işletimde bulunan yazılımı güncellemektir.

Kaldırmak ( Uninstall)

Daha önceden yüklenmiş bir yazlımı ya da onun işe yaramayan parçasını kullanımdan kaldırmaktır. Bu işlem, yeniden konfigürasyon ayarları yapmak ve dosyaların bağımlılık bilgisini yenide düzenlemeyi de içerir.

Kullanımdan Kaldırmak (Retire)

Yazılımın kullanılmayacak hale gelmesi ya da yazılımın işletimine destek veren şirketlerin desteğini bitirmesiyle yazılımın işletimden kaldırılması anlamına gelir. Bu aşama, ürün yaşam döngüsünün sonudur.

Kodlaması bitip test edilmeye hazır ürünler test ortamına kurulur. Test ortamına kurulumun nasıl yapılacağı, kullanılacak teknoloji, sürüm yönetimiyle ilgili planlama test planında ve konfigürasyon yönetim planında proje test ve konfigürasyon yöneticisi tarafından açıklanır. Testler test prosedürüne, sürüm yönetimi konfigürasyon yönetim sürecine uygun bir şekilde yapılır.

Geliştirilen sistem şartnamede belirtilmişse tüm kullanıcılara açılmadan sınırlı sayıda kullanıcıya açılabilir. Bu şekilde sistemin performansı, çıkabilecek sorunlar gerçek ortamda izlenmiş ve kullanıcıların geri bildirimleri alınmış olur. Pilot aşamasında sistemin kısmi kabulü müşteri tarafından yapılır. Kısmi kabulün yapıldığı toplantı tutanağı, fatura, e-posta veya şartnamede belirtilen araçlarla kayıt altına alınır. Kurulum için kurulum kayıt formu doldurulur.

Pilottan başarıyla geçen ve eksikliklerin düzeltildiği sistem tüm kullanıcılara açılır. Garanti kapsamında işletim ve bakım aşamasında müşteriye destek verilir. Kurulum gerçekleştiğinde FRM.28 Kurulum Kayıt formu doldurulur.

Proje Programında belirlenen süreler dâhilinde müşterinin kabul testlerini problemsiz bir şekilde yapabilmesini sağlamak amacıyla gerekli teknik destek ve yazılımcı personel tahsisi yapılır. Müşteri daha önce onayladığı mevcut Test Planını kullanarak yazılım kabul testlerini gerçekleştirir. Bu süreçte, müşteri tarafından bildirilecek problemlerin hızlı bir şekilde işleme konulması ve gerekli aksiyonların mümkün olan en kısa sürede alınabilmesi için Proje Yönetim Planında öngörülen yapılanma uygulanır Müşteri tarafından tespit edilen eksiklikler, hızlı bir şekilde sınıflandırmaya tabi tutularak gerekirse yapılacak toplantılarla Toplantı Tutanağı Formu doldurularak kayıt altına alınır ve ilgili süreçler vakit kaybetmeden uygulamaya alınır. Faaliyet bitiminde, müşterinin yazılı kabul onayı alınır.

Şirket’in yaptığı projeler genelde anahtar teslim ürünler sağlar. Bu başlığın kapsamı ürünün piyasaya paket (SAP, Windows vs) şeklinde sunulmasını içerir. Böyle bir durumda ürün piyasaya sunulmadan önce piyasa araştırması yapılır. Ürünün kullanılacağı ülke, yasal kurallar, tüketici hakları, rekabet koşulları hakkında bilgi toplanır ve yasal gereklilikler yerine getirilir. Hukuksal olarak ürünün piyasaya sunulmasında engel olmadığı kayıt altına alınır. Ürünün lisansının ve kullanım haklarının ne olacağı netleştirilir. Ürünün farklı sürümleri piyasada olacaksa konfigürasyon yönetim planında farklı ürünün ve dokümantasyonun sürümlerin yönetimi, etiketlenmesi, kontrolü konfigürasyon yöneticisi tarafından planlanır ve uygulanır. Farklı sürümlere verilecek desteğin devamına iş geliştirme bölümü ve yönetim kurulu karar verir. Farklı sürümler için kullanıcılara verilecek destek planlanır, uygulanır ve takip edilir. Ürünün kurulumu için gerekli olan kurulum (setup) dosyaları, scriptleri, ürün ve dokümantasyon paket haline getirilir. Ürün piyasaya sürülür. Yazılım için farklı paketleme yöntemleri (internetten indirme, DVD, deneme sürümü vs.) vardır. Paketlemenin nasıl yapılacağı konfigürasyon yönetim planıyla kontrol edilir. Ürün dokümantasyonuyla ilgili 8.9 ve 8.10 maddelerinde yazanlar geçerlidir. Bunun haricinde ürünün kurulum paketine

• Son kullanıcı kılavuzu
• Sistem yöneticisi kılavuzu
• Kurulum kılavuzu eklenir.

Projenin şartname kapsamındaysa, kullanıcılara yönelik eğitimler düzenlenir. Kullanıcı Kılavuzunun üzerinden gidilir. Proje yöneticisi eğitimlerin planlanmasından sorumludur. Proje Yönetim Planında, iş paketi olarak dış eğitimler çizelgelenir

Müşterinin, yazılım işletiminden sorumlu örneğin bilgi işlem departmanı kullanıcıları için yazılımın kullanımını, hatalı durumlarda ne yapılması gerektiğini anlatan bir kılavuz hazırlanır. Hazırlanan doküman müşteriye teslim edilir.

Projelerin, kapanış planlarında ya da bakım planlarında müşteriye teslim edilen kullanıcı kılavuzu ve diğer açıklayıcı dokümantasyon ile yazılımın bakım aşamasında eklenen özellikleri ve yamalarıyla nasıl eş zamanlı güncelleneceği, sorumlu kişiler ve konfigürasyon kontrol yöntemi tanımlanmalıdır.

Yazılım ürününden kaynaklanacak kullanıcı talepleri ile işletim sürecinde belirlenen hata, problem ve diğer isteklerin müşteri tarafından iletilebilmesi için problem bildirim aracı ya da ayrı bir yardım masası uygulaması kullanıcıya açılır. Bu aşama projeye dâhilse proje yönetim planında proje yöneticisi tarafından planlanır İletilen her istek problem takip aracı tarafından kaydedilir. Kullanıcının isteği takip edilebileceği belirtilir ve aynı zamanda e-mail yoluyla değişiklikler bildirilir. Açılan çağrılar versiyonlanır ve konfigürasyon yönetimi altına alınır.

Kurulu sistemin zaman içinde kullanıcı sayısının artması, işlenen verilerin büyümesi veya yazılıma yeni özellikler eklenmesi sebebiyle başlangıçtaki hizmet kalitesinden uzaklaşmasının önlenmesi için sistem düzenli olarak izlenir. Bunun için yazılımın gerektirdiği periyot belirlenip bu aralıklarda yazılımın çalıştığı sistem(ler) için işlem süreleri ve sistem kaynaklarının kullanılma yüzdeleri veya kullanılabilir kapasiteleri ilgili bilgi raporlanır.

Sistem işletime açıldıktan sonra kalite güvence uzmanı müşteri memnuniyet anketi yaparak müşterinin memnuniyetini takip eder. Memnuniyetsizlikler, projenin gözden geçirme ve ayrıca yönetimin gözden geçirmesi toplantılarında incelenir ve düzeltici / önleyici faaliyetler alınır.

Problemlerin bildirilmesi ve düzeltilmesi Problem Çözüm Sürecine uygun olarak işletilir.

• Kurulum Planı (RPR-012-KIP)
• Problem Raporları (RPR-026-TPR)
• Kullanıcı Eğitimleri
• Paket Ürün
• Gerçek Ortamdaki Ürün
• Müşteri Kabul ve Teslim Tutanağı
• Konfigürasyon Yönetim Planı (RPR-015-KYP)
• Sürüm Notları (HIZ.YON.04)
• Sürüm Yönetim Planı (RPR-022-SYP)
• Kurulum Kayıt Formu (FRM.28)

Kurulumdan sorumlu personel,

• Konfigürasyon yönetimi yöntemleri
• Sürüm yönetimini
• Build ve kurulumda kullanılacak diğer araçları
• Entegrasyon yöntemlerini ve kullanılacak araçları
• Problem Bildirim Sürecini bilmelidir.

İşletimden ve müşteriye destek verecek personel,

• Ürünün özelliklerini
• Ürünle ilgili bilinen hataları
• İletişim yöntemlerini
• Problem bildirim ve çözüm sürecini bilmelidir.

Kurulum için her proje kendi ihtiyaç duyduğu araçları kullanır. Kullanıcı dokümantasyonunu oluşturmak için projeler araç kullanacaklarsa planlarında belirtirler. Problemlerin bildirimi için problem takip aracı kullanılır. Hâlihazırda Şirket ’te bulunan araç ERP’ dir. Projeler bunların haricinde araç kullanacaklarsa kılavuzlarını hazırlarlar.

Kabul tutanağı, kurulum planları, kurulum dosyaları proje sitesinde saklanır. (FTP Sunucu) Problemler, problem bildirim aracında tutulur. Kayıtların hepsi versiyon kontrolüne alınır. Versiyon kontrolüyle ilgili detaylar projelerin konfigürasyon yönetim planında konfigürasyon yöneticisi tarafından anlatılır.

Sürecin performansı iç denetimlerle ve süreç çıktıları incelenerek yapılır. Kurulumda sistemin başarısız olması, kurulumla ilgili hataların fazla vakit alması, müşteri memnuniyetinin düşük çıkması, problem çevrim sürelerinin uzun olması, sistemin performansıyla ilgili raporlara ulaşılamaması süreç performansının iyileştirilebilir olduğunu gösterir.